Služen parastos srpskim rodoljubima ubijenim na drinskim mostovima 1914. godine

Parastos srpskim rodoljubima iz Foče, koje su austrougarski okupatori, uoči početka Prvog svjetskog rata, ubili na dva drinska mosta, služen je danas kod spomen obilježja na lijevoj obali Drine gdje i počivaju.

U noći između 9. i 10. avgusta 1914. godine, Austrougari su na mostovima u Donjem Polju i na Brodu kod Foče strijeljali i bajonetima izboli šestoricu uglednih fočanskih Srba, od kojih su trojica bili sveštenici, a trojica trgovci- svi istaknuti kulturni i nacionalni radnici.

Oni su zajedno sa ostalim viđenijim Srbima prethodno utamničeni i trebalo je da posluže kao taoci, odnosno da svojim životima jemče da srpsko stanovništvo neće napadati austrougarsku vojsku.

Ubijeni su sveštenici Josif Kočović i Vladimir Popović i trgovci- braća Niko i Đorđije Hadživuković, dok su teška ranjavanja preživjeli sveštenik Vasilije Kandić i trgovac Milan Hadživuković.

                          Josif Kočović, ubijen na mostu kod KPZ-a 1914. godine

Njih dvojica su nakon toga, zajedno sa stotinama svojih sunarodnika iz Foče, otpremljeni u austrijske logore, prvo u Doboj, a zatim u Arad, Nežider i Šopronjek.

Tijela četvorice ubijenih srpskih rodoljuba Austrougari su sahranili na katoličkom groblju, da bi za vrijeme Kraljevine Jugoslavije, u avgustu 1935. godine, kosti mučenika bile prenesene i uz velike počasti sahranjene kod željeznog mosta na lijevoj obali Drine, kada je podignut i spomenik.

Niko Hadživuković, ubijen na mostu u Brodu na Drini 1914. godine

Strijeljanje na dva drinska mosta bilo je samo jedna u nizu likvidacija fočanskih rodoljuba, a uz ubijanja uslijedile su i deportacije u logore smrti.

Uz pripadnike građanske elite, Austrougari su utamničili i veliki broj stanovnika čelebićkog platoa na granici sa tadašnjom Kraljevinom Crnom Gorom, kao i rodoljuba iz drugih fočanskih sela. Pred ulazak crnogorske vojske u Foču, na lokalitetu Crna stijena, na desnoj obali Drine, u blizini katoličkog groblja, strijeljano je 19 Srba iz Čelebića i Zavaita.

Samo nekoliko dana kasnije na brdu Šište iznad Foče, na lijevoj obali Drine, gdje se odigrala bitka dvije zaraćene vojske, strijeljana su još 52 stanovnika čelebićkog kraja.

Prema podacima fočanskog Muzeja „Stara Hercegovina“ uoči i na samom početku Prvog svjetskog rata u Foči je strijeljano 126 i u logore odvedeno 356 srpskih rodoljuba, od kojih se većina nije vratila.

Prema ocjenama istoričara, u fočanskom kraju tada je počinjeno prvo etničko čišćenje u Evropi- čelebićki plato potpuno je očišćen od srpskog življa.

Nakon Drugog svjetskog rata, država i društvo zaboravili su stradanje fočanskih Srba, ali ne i rodbina i Srpska pravoslavna crkva, koji svake godine uoči Svetog Pantelejmona već duže od jednog vijeka obilaze spomenik i organizuju pomen parastos. 

Izvor: Radio Foča